ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Κτίριο Διοικητηρίου στο Μεγάλο Λιβάδι μετά του περιεχομένου του (το οποίο έχει μεταβιβαστεί στον Δήμο Σερίφου με δωρητήριο)
Σκάλα φορτοεκφόρτωσης σιδηρομεταλλεύματος στον Κουταλά
Κτίσματα των εγκαταστάσεων των Μεταλλείων στον Κουταλά (είναι συγκεκριμένα και οριοθετημένα)
Έξι Κτιριακά συγκροτήματα- κατοικίες Μεταλλωρύχων στην Βαγιά μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο τους.
ΑΒΕΣΣΑΛΟΣ
Μια από τις ελάχιστες παραλίες απ’ όπου μπορείτε να δείτε ηλιοβασίλεμα. Βρίσκεται στο κέντρο της δυτικής πλευράς του νησιού, έχει άμμο και ψιλό βότσαλο αλλά δεν την προτιμούν πολλοί. Στα αριστερά της παραλίας υπάρχουν τα απομεινάρια μιας σκάλας φόρτωσης, ενώ στο τέρμα του δρόμου και δεξιά το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου.
ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΟΥΤΑΛΑ
Στη ράχη ανάμεσα στον Κουταλά και στο Μαλλιάδικο (βλ. Παραλίες), στη θέση Σταυρακόπουλου υπάρχει ένα ενδιαφέρον σπήλαιο που ανακαλύφθηκε τυχαία το 1893, κατά τη διάρκεια εξορύξεων. Ενας δημοσιογράφος της εποχής που το επισκέφθηκε, έγραψε σε εφημερίδα της Σύρου: «..με απειρία σταλακτιτών και σταλαγμιτών και ποικίλην διακόσμισιν οροφής παρόμοια του Σπηλαίου Φίνγκαλ της Σκωτίας». Ο Αιμίλιος Γρόμαν (ή Γκρόμαν), εργολάβος της εταιρίας «Σέριφος-Σπηλιαζέζα» που εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία του νησιού, προσπάθησε να το προστατέψει και διαμόρφωσε την είσοδο ώστε να ασφαλίζει, μάλιστα μετέφερε τα περισσότερα ευρήματα στα γραφεία της εταιρείας στο Μεγάλο Λιβάδι. Ωστόσο, οι διάδοχοί του συνέχισαν τις παράπλευρες εξορύξεις, με αποτέλεσμα την καθίζηση του εδάφους.
Ανάμεσα στα ευρήματα από το σπήλαιο υπήρχαν σπάνια όστρακα ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, οστά ζώων, άφθονοι λύχνοι καθώς και ένα νόμισμα με το κεφάλι του Περσέα που χρονολογείται στον 3ο αι. π.Χ. Δίχως να έχει μελετηθεί το υλικό, δεν γνωρίζουμε εάν ήταν φυσικό σπήλαιο, ή στοά κάποιου αρχαίου μεταλλείου.
Η ΜΟΝΗ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ
Θυμίζει μεσαιωνικό κάστρο, με πολεμίστρες, ζεματίστρα και ψηλά τείχη (8-10 μ.) για να προστατεύεται από τις αλλεπάλληλες επιθέσεις διαφόρων πολιορκητών. Στην κορυφή της απότομης σκάλας στα δυτικά της υπάρχει η μοναδική είσοδος: για να μπεις από το χαμηλό μπλε πορτάκι που είναι φτιαγμένο από χοντρόξυλα πρέπει να διπλωθείς στα δυο!
Υστερα βρίσκεσαι στον περίβολο. Οι λιτές γραμμές και η αξιοθαύμαστη πλαστικότητα των κτισμάτων μεταδίδουν μια γαλήνια αίσθηση. Η τρίκογχη εκκλησία που στέκει στο κέντρο του περίβολου, είναι αφιερωμένη στους Αρχάγγελους Γαβριήλ και Μιχαήλ και περιστοιχίζεται από κελιά, κτισμένα σε διαφορετικά επίπεδα.
